Origami

Origami, (折り紙 origami) Japonca "ori" (katlamak) ve "kami" (kağıt) sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmiş olup kağıt katlama sanatına verilen addır. Genellikle kare kağıt parçalarını kesmeden ve yapıştırıcı kullanmadan, sadece katlayarak, çeşitli canlı ve cansız figürler oluşturarak ifa edilmekle birlikte, dikdörtgen kağıtlardan, hatta kağıt paralardan yapılan modeller de oldukça fazladır. Kesme işleminin de kullanıldığı türe Krigami denir.

Origami klasik origami ve parçalı origami olmak üzere iki çeşittir. Klasik origami genellikle tek parça kağıttan yapılır. Çok fazla olmasa da iki veya üç parçanın kullanıldığı klasik origamiyle çeşitli hayvan veya eşya figürleri yapılır. Modüler origami olarak da adlandırılan parçalı origami birbirinin benzeri parçaların birleştirilmesiyle oluşturulur ve hayvan veya eşya gibi somut figürlerden çok, üç boyutlu geometrik figürler yapılmasında kullanılır. Parça sayısında bir sınır olmayan parçalı origami tak-çıkar oyuncaklarına benzer ve aynı parçalar kullanılarak birçok değişik figür üretilebilir. Origamide genel olarak kare şeklinde kâğıt kullanılsa da kâğıdın şeklinde bir sınırlama yoktur. Günümüzde origaminin birçok değişik türleri ortaya çıkmıştır. Mimari origami, pop-up origami, kirigami ( kağıt kesme sanatı) bunlara örnek verilebilir. Modern origami olarak da adlandırılan bu tür origami türlerinde yapıştırma ve kesme serbest bırakılmıştır. Origami'yi kirigamiden ayıran özelliği kirigaminin simetrik origaminin ise şekil yapma biçimlendirme sanatı olmasıdır.

Origami'nin Tarihi

Origami'nin başlangıyla ilgili kesin bilgiler olmasa da ilk defa kağıdı icad eden Çinliler tarafından yapıldığı daha sonra Budist rahipler tarafından Japonya’ya getirildiği düşünülmektedir. Gerçek gelişimini Japonya’da gösteren Origami ismini bile Japoncadan almıştır. Japonya’da daha çok kabul görmesinin nedeni Japonların kağıda verdikleri önemden kaynaklanmaktadır. “Kami” yazılış olarak farklı olsada Tanrı kelimesiyle sesteştir. Kitap ve onun yapı malzemesi kâğıda saygı Japon geleneklerindendir.

Origami'de Kağıdın Önemi

Origami'yi anlatmaya Origami'nin temel maddesi olan kağıttan başlamak gerekir. Kağıt Çinliler tarafından M.Ö. 250’de icat edildi. Bu büyük icat insanlık tarihinde yazının icadından sonra en önemli olaydır. Kağıt ilk üretilmeye başladığı devirlerde çok pahalı ve az bulunan bir materyal olduğu için Origami daha çok zenginlerin uğraştığı bir sanattı ve daha çok dini törenlerde kullanılıyordu. Zamanla kağıt üretme tekniklerinin gelişmesiyle kağıt üretiminin maliyeti azalmış ve Origami daha geniş kesimlere ulaşma imkanı bulmuştur.

Kağıt Origami'nin tek temel maddesidir. Belkide kağıt gerçek değerini Origami'yle kazanmıştır. Hemen hemen her çeşit kağıt Origami yapmak için kullanılabilir, yalnız her model için her kağıt uygun olmayabilir. Klasik Origami dediğimiz tek parça kağıttan yapılan hayvan veya eşya figürlerinde ince ve çabuk yırtılmayan nispeten sert kağıt kullanılırken, parçalı Origami'de daha kalın kağıt kullanılmaktadır.

Origami kelimesinin ilk kullanılışı bildiğimiz kağıt katlama sanatından biraz farklı olsada temelinde yine katlama vardır. “Origami Tsuki” sertifika, tasdikname, ruhsat anlamında kullanıldı. Bu Japonların eskiden özel belgeleri değişik biçimlerde katlamalarından kaynaklanmaktadır. Örneğin bir kılıç ustasına verilen diploma taklid edilmemesi için değişik biçimlerde katlanırdı. Origami günümüze gelinceye kadar gelişim evrelerini batı ve doğuda farklı biçimlerde geçirmiştir. 20.yüzyılda kıtalar arası iletişimin artmasıyla batı ve doğu kanatları birbirini tanımış ve Origami dünyanın hemen hemen her tarafına yayılmıştır.

Japonya'da Origami

Doğuda şüphesiz Origami'ye en çok sahip çıkan toplum Japonlar olmuştur. Japonlar şu anda yapılan birçok temel Origami formunu bundan 1200 yıl öncesinde geliştirmişlerdir. Bu formlar Japonlar için dini değerler taşımaktaydı. Henian Döneminde (794-1185) dini törenlerde tapınaklarını süslemek için Origami figürleri kullandılar. Japonya’da günümüze kadar gelen Japoncada “Senbaorizuru” olarak adlandırılan 1000 Turna katlama geleneğinin de bu dönemde başladığı düşünülmektedir. Kağıdın çok değerli olması nedeniyle samuraylar birbirlerine hediye olarak bir çeşit Origami olan kağıdın çiçek şeklinde katlanmasıyla Noshi süslerini kullanmışlardır. Yine günümüz Japonya’sında görebileceğimiz Noshi güzel bir dekorasyon malzemesi ve hediye pakedi süslemesi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Yine bu dönemde aristokrat sınıfı halkın düğün törenlerinde bir çeşit Japon içkisi olan “sake”, kelebek biçiminde katladıkları kağıtlarla süsledikleri bardaklarda gelin ve damata sunuldu.

Muramachi Döneminde (1338-1573) kağıt dahada ucuzladığı için Origami daha geniş bir tabakaya yayılmıştır. Bu dönemde Japonya’da samurayların gittiği “Ise” okulu ve normal halkın gittiği “Ogasawara” Origami okulları bulunmaktaydı. Origami bu dönemde yazılı bir kaynak olmadığı için babadan oğula öğretilerek varlığını sürdürmüştür.

Bugün Origami hakkındaki bilgilerimizin çoğu Edo Dönemine (1603-1867) dayanmaktadır. Origami'nin ilk yazılı kaynakları olan Senbaorizuru Orikata (1000 Turna Katlama) 1797, ve Kan No Mado 1845 bu dönemde yazılmıştır.

Origami dünyasında adından en çok söz ettiren kişi şüphesiz Akira Yoshizawa’dır. 50. 000 in üzerinde çalışması olduğu tahmin edilen Akira Yoshizawa Origami tariflerinde kullanılan sembolleri icat eden kişidir. Birçok Origami kitabı olan Yoshizawa’nın eserlerinden çoğunun tarifi maalesef mevcut değildir.

Avrupa'da Origami

İpekyolu ile kağıdı Batı dünyasına tanıttığı gibi Origami'yle de tanışmasına sebep olmuştur. Avrupa Origami'yi ilk defa İspanyayı fetheden müslümanlardan öğrendi. İslamda insan ve hayvan figürlerinin yasaklanmış olmasından dolayı klasik Origami figürlerinden çok Origami desen çalışmaları ve geometrik formlar içeren parçalı Origami çalışmalarına rastlanmaktadır. Origami'yle tanışan İspanyollar onu kültürlerinin bir parçası haline getirmişler ve Origami'ye birçok yeni figür kazandırmışlardır. İlk Origami okulu “Unamuno” İspanya’da Origami'nin önde gelen isimlerinden Miguel Unamuno (1864-1936) tarafından açıldı. Bu okul varlığını günümüzde de sürdürmektedir. İspanyolların Güney Amerika’da Origami konusunda önde gelen isimlerinden biri de Ismael Adolfo Cerceda’dır. Arjantin’in Baenos Aires kentinde yaşayan Cerceda aslında bir bıçak atıcısıdır. Sinirlerini sakinleştirmek için Origami yapan Cerceda birçok yeni figür üretmiştir.

Friedrich Frobel Origami'yi tam olarak tanımasada ürettiği “Froebel” blokları temel olarak Origami'ye dayandığı için bazı kaynaklar O’nu Origami'yi eğitsel araç olarak kullanan ilk kişi olarak göstermektedir.

Batı dünyasında Origami'nin gelişmesine katkı sağlayan bir diğer isim ise Robert Harbin’dir. “Paper Magic - Kağıt Büyüsü - 1956” Avrupa’da yayımlanan ilk Origami kitaplarındandır.

Origami artık sadece Japonların geleneksel sanatları olmaktan çıkmış dünyanın birçok ülkesinde her yaştan ve her meslekten insanın uğraştığı bir hobi, bir çok eğitim kurumunun kullandığı öğrenmeyi öğretme aracı olmuştur. Birçok ülkede Origami kulüpleri ve federasyonları açılmıştır.