Anime izleyicisinin ilk merak etmeye başladığı ve ilk öğrendiği şey isimlerin sonlarına getirilen ünvan eklerinin anlamlarıdır. Animangacı kişi hemen bu eklerin kullanımını öğrenir ve yalan yanlış, alakalı alakasız, her fırsatta kullanmaya başlar (bkz: içten-chan) (bkz: özentilik)

Konu mankenleri: Naruto-kun, Sakura-chan, Sasuke-kun, Sakashi-sensei.
Ben wikipedia‘dan öğrendim kullanımlarını ama insanların çoğu anime izleye izleye bu eklerin nasıl kullanıldığı hakkında fikir sahibi oluyor ve çoğu zaman da yanlış fikirlere sahip oluyor. Ben de bu kafa karışıklığını engellemek için olmayan Japoncamla Japonca dersi vereyim dedim.

Bu eklere İngilizce’de Honorific deniliyor. Bilinmesi gereken ilk kural bu eklerin için cinsiyet farkı gözetilmediği, yani her bir ek hem kadın hem erkek için kullanılabilir. Animelerde hep erkeklere -kun kızlara -chan denildiğini duyduğumuz için insanlarda erkeklere asla -chan denilmez gibi bir fikir uyanabilir ama bu doğru değil.

Anladığım kadarıyla japonca’da bu saygı, sevgi eklerinin kullanılması kadar kullanılmaması da iki kişi arasındaki ilişkinin yakınlık derecesine dair çok şey anlatıyor. wikipedia’nın dediğine göre bu eklerin kullanılmaması aşırı samimiyet ve yakınlık belirtirmiş ve ek kullanmama lüksü yalnızca çok yakın arkadaşlar, sevgililer ve aile üyeleri için geçerliymiş -bunun dışında kullanımın ihmal edilmesi laubalilik oluyor sanırım.

gelelim eklerin anlamlarına:

chan: türkçe’deki -cik eki gibi bir şey (bkz: içtencik). aşırı sevimlilik belirtiyor, kullanan kişinin chan diye hitap ettiği kişiyi şirin bulduğu anlamına geliyor. (bu noktada aklımıza naruto’nun sakura-chan deyişi, hatta “saakura-çiaaan” deyişi gelsin.) genellikle küçük çocuklara, genç kızlara, sevimli hayvanlara, bir kişinin sevgilisine ve çok yakın arkadaşına hitaben kullanılabiliyor. normalde kişiler kendi isimlerine ünvan ekleri takamamasa da bazı dejenere japon kızları (death note’daki misa misa gibi) kendi isimlerine çocuksuluk ya da şımarıklık olsun diye chan ekleyebiliyorlarmış. (tekrar bkz: içten-chan)

kun: şirket gibi hiyerarşik ortamlarda üstler astlarına kun diye hitap ederlermiş. bunun dışında genellikle erkek çocuklarına kun denirmiş ya da kızlar çok yakından tanıdıkları veya duygusal olarak çok yakın hissettikleri erkeklere kun derlermiş. (burada da sakura’nın sasuke’ye daima sasuke-kun demesi ama naruto’ya asla kun dememesi aklımıza gelsin.)

san: bey-hanım, bay-bayan, mr.-mrs.-miss, sayın vb. gibi bir saygı eki. yanlızca özel isimlerin sonuna eklenmesi gerekmezmiş, mesleklerin sonuna da getirilebilirmiş. bkz: bakkal efendi, hoca hanım, hatta hocaanım ayrıca animelerde (mesela fullmetal alchemist’te) sıkça duyduğumuz gibi abilere onii-san, ablalara onee-san diye hitap ediliyor. (naruto’da lee’nin sakura’ya sakura-san demesi miss sakura demesi gibi bir şey oluyor.)

sama: ekstra saygı eki. san’ın katmerlenmişi gibi bir şey. resmi durumlarda bir insan üstüne ya da çok saygı ve hayranlık beslediği birine sama ekiyle hitap edebilirmiş. (yine naruto’dan bir bakınız: ses köyünün ninjalarının orochimaru’ya orochimaru-sama demesi ya da konoha köyünün liderlerine hokage-sama denmesi.)

sensei: hoca demek. söz konusu insan ninja hocası da olabilir, okul öğretmeni de olabilir, profesör de olabilir. hatta üstat demek daha doğru çünkü sensei denilen kişinin illa bir şey öğretmesi gerekmiyor doktorlara, sanatçılara, manga çizerlerine de sensei denilirmiş. wikipedia “otorite figürleri” diye genelleme yapmış. bu durumda hoca, üstat ve usta en doğru çeviriler sanırım. (kakashi-sensei kakashi usta diye mi çevrilir? püff hiç güzel olmadı, çevrilmesin daha iyi.)


senpai: ast-üst ilişkisi belirten ünvan. latin harfleri ile yazılırken sempai diye de geçebiliyor. örgütsel yapısı bulunan ortamlarda daha eski ve deneyimli olanlar senpai oluyor ve sonradan gelenlerin onlara isimlerinin sonuna senpai ekini getirerek hitap etmesi gerekiyor. İş yeri, şirket gibi yerlerin yanısıra karate okulu ya da normal okullarda da bu geçerli. yalnızca bir sınıf üstü bile olsa çok samimi olmadıkları sürece okul arkadaşlarına senpai ekiyle hitap etmeleri gerekiyor. hatta üniversitelerde bile aynı şey söz konusu! üniversitede geçen bir anime olan genshiken’de insanların cep telefonuna bile birbirlerini adının sonuna senpai eki getirerek kaydettiklerini gördüm, yuh dedim.

kohai: kohai de senpai’nin tersi oluyor. biri sizin senpai’nizse sizde onun kohai’si oluyorsunuz, sizin ona saygı göstermeniz onun da size deneyimleri sayesinde yardımcı olması beklenir. bana öyle geliyorki konuşma sırasında hohai ek olarak pek kullanılmıyor, onun yerine senpailer kohailerine diğer saygı eklerinden uygun olan bir tanesini (mesela kun ya da san) kullanıyorlar.

dono: saygı seviyesi olarak san ile sama arasında bir yerde bulunuyormuş zamanında ama artık kullanımdan kalkmış. tarihsel animelerde geçer. efendi/hanımefendi gibi bir anlamı var. örneğin 1870′lerde geçen rurouni kenshin’de kenshin, kaoru’ya karşı çok kullanır bu eki.


-Alıntı